Thẩm định giá trong đấu thầu: Khái niệm, vai trò, quy định pháp lý và lưu ý thực tiễn

Thẩm định giá trong đấu thầu là gì?

Hiện nay, chưa có văn bản pháp luật nào định nghĩa cụ thể về “thẩm định giá trong đấu thầu”. Tuy nhiên, theo thực tiễn áp dụng, có thể hiểu:

Thẩm định giá trong đấu thầu là quá trình xác định giá trị hợp lý của hàng hóa, dịch vụ, công trình xây dựng… nhằm phục vụ cho việc xác lập giá gói thầu hoặc giá dự toán. Đây là một bước quan trọng trong chu trình đấu thầu nhằm đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả sử dụng vốn và phù hợp với giá trị thị trường tại thời điểm xây dựng kế hoạch đấu thầu.

Hoạt động thẩm định giá trong đấu thầu có thể do hội đồng thẩm định giá nội bộ thực hiện hoặc thuê tổ chức có chức năng thẩm định giá chuyên nghiệp được cấp phép theo quy định pháp luật.

Vai trò của thẩm định giá trong đấu thầu

Thẩm định giá không chỉ là căn cứ tài chính cho việc xác lập giá gói thầu mà còn mang tính quyết định đến hiệu quả đầu tư và pháp lý của toàn bộ quá trình đấu thầu. Cụ thể:

1. Làm căn cứ xác lập giá gói thầu

Giá gói thầu là yếu tố then chốt trong việc lập hồ sơ mời thầu, đánh giá hồ sơ dự thầu và phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu. Việc thẩm định giá giúp đảm bảo mức giá đưa ra:

• Phù hợp với mặt bằng giá thị trường hiện tại.

• Phản ánh đúng tính chất, quy mô và yêu cầu kỹ thuật của gói thầu.

• Tránh định giá quá cao (lãng phí ngân sách) hoặc quá thấp (ảnh hưởng đến chất lượng đầu tư).

2. Giảm thiểu rủi ro pháp lý và khiếu kiện

Khi xảy ra tranh chấp về giá trong quá trình đấu thầu hoặc sau đấu thầu, chứng thư thẩm định giá sẽ là cơ sở pháp lý quan trọng để giải trình, minh chứng cho tính hợp lý trong việc xác lập giá gói thầu.

3. Tăng cường công tác thanh tra, giám sát

Trong quá trình thanh tra, kiểm tra của các cơ quan quản lý nhà nước (Thanh tra Bộ Tài chính, Kiểm toán Nhà nước…), chứng thư thẩm định giá là tài liệu quan trọng để đánh giá hiệu quả sử dụng vốn, tính hợp lệ của hồ sơ đấu thầu và giá trị đầu tư thực tế.

4. Đảm bảo hiệu quả và minh bạch trong sử dụng vốn

Việc thẩm định giá giúp xác lập giá gói thầu sát thực tế, tránh tình trạng “đội giá”, “nâng khống giá”, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư công, giảm thiểu thất thoát, lãng phí.

Quy định pháp luật về thẩm định giá trong đấu thầu

Tại Nghị định 24/2024/NĐ-CP, Chính phủ đã quy định cụ thể về căn cứ xác định giá gói thầu, trong đó có nhấn mạnh vai trò của kết quả thẩm định giá.

Theo Điểm đ khoản 2 Điều 16 Nghị định 24/2024/NĐ-CP:

“Kết quả thẩm định giá của hội đồng thẩm định giá hoặc của tổ chức có chức năng cung cấp dịch vụ thẩm định giá đối với các loại tài sản, hàng hóa, dịch vụ phải thẩm định giá theo quy định của pháp luật về giá là căn cứ bắt buộc để xác định giá gói thầu.”

Ngoài ra, theo Điểm d cùng khoản, đối với các hàng hóa không bắt buộc thẩm định giá, chủ đầu tư có thể thu thập từ ít nhất 01 báo giá từ nhà cung cấp. Khuyến khích thu thập từ 2 báo giá trở lên, trường hợp này có thể sử dụng giá trung bình làm cơ sở xác lập giá gói thầu.

Đặc biệt, đối với các gói thầu mua thuốc, thiết bị y tế, vật tư tiêu hao y tế, hóa chất xét nghiệm, quy định yêu cầu:

• Chủ đầu tư đăng tải công khai yêu cầu báo giá lên hệ thống mạng đấu thầu quốc gia hoặc các trang thông tin chuyên ngành.

• Thời gian tối thiểu đăng tải: 10 ngày.

• Khi có từ 2 báo giá trở lên, có thể lựa chọn giá cao nhất phù hợp yêu cầu chuyên môn, miễn đảm bảo tính minh bạch, cạnh tranh.

Khi nào bắt buộc phải thẩm định giá trong đấu thầu?

Thẩm định giá trở thành căn cứ bắt buộc khi:

• Hàng hóa, dịch vụ, tài sản thuộc danh mục bắt buộc thẩm định giá theo quy định tại Luật Giá, Nghị định 89/2013/NĐ-CP và các văn bản liên quan.

• Yêu cầu của cơ quan chủ quản, chủ đầu tư, kiểm toán, thanh tra, hoặc các nguồn vốn vay, vốn viện trợ có quy định cụ thể.

• Khi thị trường biến động mạnh, thiếu dữ liệu báo giá tin cậy hoặc gói thầu có giá trị lớn, có khả năng ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư công.

Trường hợp không bắt buộc thẩm định giá, có nên áp dụng?

Dù không bắt buộc, nhưng trong nhiều tình huống, việc thuê đơn vị thẩm định giá độc lập là giải pháp an toàn và hiệu quả:

• Khi thị trường có biến động lớn, giá cả không ổn định.

• Khi khó thu thập báo giá hoặc báo giá từ nhà cung cấp không minh bạch.

• Khi gói thầu có tính chất kỹ thuật phức tạp, đòi hỏi đánh giá chuyên sâu về cấu phần chi phí.

Kết luận

Thẩm định giá trong đấu thầu là một công cụ hữu hiệu giúp đảm bảo giá gói thầu được xác lập đúng đắn, minh bạch và sát thực tế, từ đó nâng cao hiệu quả đầu tư và tuân thủ các quy định pháp luật.

Dù không phải lúc nào cũng là yêu cầu bắt buộc, nhưng trong bối cảnh giá cả thị trường biến động và công tác thanh – kiểm tra ngày càng siết chặt, việc thực hiện thẩm định giá một cách chuyên nghiệp và đúng quy trình sẽ là “lá chắn” pháp lý vững chắc cho chủ đầu tư và các đơn vị đấu thầu.